Databewust met studenten!
09-04-2021
Slimme technologie en datasystemen doen steeds meer de intrede in onze digitale samenleving. Dr Marije Kanis van Digital Life en Manon den Dunnen van de Politie richten zich op de mogelijke voor- én nadelen. Hoe zorg je dat mensen zich bewust worden van de data die ze delen, en dat hier een afweging gemaakt kan worden? Hoe maken we de gevolgen en afwegingen inzichtelijk en hoe motiveren we mensen tot het maken van kritische en bewuste keuzes?
Een van de grote uitdagingen bij het verantwoord data delen, is het mensen bewust maken van data dilemma’s. In het project Digitale Vertrouwens Infrastructuur pakken wij dit gemeenschappelijk aan -ook samen met studenten.
In verschillende situaties kan er data en informatie worden gedeeld. Denk bijvoorbeeld in de context van vergrijzing waarbij mensen langer en ook vaker alleen thuis zelfstandig blijven wonen. Voor mensen die bang zijn enkele dagen ongemerkt thuis op de grond te liggen na een val, zijn er oplossingen waarbij dierbaren bijvoorbeeld met een camera een oogje in het zeil kunnen houden. Daarbij wordt nu vaak data gedeeld. De vraag is of dit voor dit specifieke doel echt nodig is. Een alternatief is bijvoorbeeld een bewegingssensor, die geen data deelt. Alleen onder vooraf afgesproken, specifieke voorwaarden, zoals bij nog geen beweging in de keuken en badkamer om 11 's ochtends, kan er een sms gaan naar de mantelzorger om even te checken. De vraag is hoe je mensen kritisch en transparant bewust maakt van dit soort afwegingen, zonder mensen onnodig bang te maken met de privacykaart. Nu kunnen ze bijvoorbeeld mogelijk zien wanneer jij bezoek hebt en of je wellicht de lock down regels overtreedt…. Publieke waarden als dataminimalisatie zijn hierbij sleutel. Met wie, wat, waarom en hoe data delen moet je in verschillende situaties bewust en verantwoordelijk afwegen: hoe pak je dit aan?
Deze opdracht hebben we meegegeven aan vijf groepjes studenten die bij de UvA deelnamen aan het vak UX-design. Vorige week werden de uitkomsten gepresenteerd, waarbij interessante inzichten werden gedeeld, zoals ten aanzien van:
- Inclusie en participatie: Hoe presenteer je de dilemma’s op een laagdrempelige en toegankelijke manier die ook aansluit bij de context van de use case en doelgroep (zoals met een luisterknop, veel beeld, bewust kleurgebruik …)
- Neutraliteit: Hoe voorkom je dat je mensen in een bepaalde richting in duwt (vrije keuze). En hoe zorg je dat ze zelf regie kunnen nemen?
- Kritische reflectie: Het aanzetten tot ander gedrag met opzet van dilemma’s en vraagstelling
- Fun data bewustwording en olievlekwerking: Maak het leuk om data dilemma’s met anderen te delen en bespreken.
Er was bijvoorbeeld een groep studenten die zich specifiek op kinderen van 6-8 jarigen had gericht om hen te motiveren thuis verdiepingsvragen te stellen. Ze hadden daartoe een heel leuk interactief lesprogramma gemaakt, waarbij een jonge hond ze langs diverse slimme apparaten in de woning en spelletjes leidde.
Interessant was dat de studenten verschillende doelgroepen gekozen hadden en deze ook geïnterviewd hadden en betrokken bij het testen. Daardoor werd niet alleen waardevolle kennis opgehaald, maar ook meteen aan voorlichting gedaan.
De resultaten worden door ons mee genomen binnen het project Digitale Vertrouwens Infrastructuur. Met speciale dank aan alle studenten voor jullie inzet en ideeën!