Openbaar publiek maakt data tastbaar tijdens uitverkochte workshop
15-06-2018
Donderdagavond 14 juni vond de workshop Datafysicalisatie plaats tijdens Waag=Open in het kader van het project Zichtbaar Slimmer.
Hoe maak je data fysiek en inzichtelijk? Hoe kun je data ervaren? Enkele pioniers van onderzoekers, ontwerpers en kunstenaars maken steeds vaker informatie tastbaar door fysieke constructies te bouwen die meer inzicht geven in onze informatiesamenleving. Tijdens de workshop Datafysicalisatie op 14 juni ging een breed publiek hier ook mee aan de slag: ze maakten fysieke, tastbare representaties van data.
De workshop vond plaats in het kader van het project Zichtbaar Slimmer die de potentie van datafysicalisatie voor 21ste eeuwse vaardigheden, zoals kritisch denken, creativiteit en data geletterdheid onderzoekt. De workshop voor >30 mensen was al snel uitverkocht en trok een heel gemêleerd publiek: van student tot gepensioneerde, van data-analist tot onderwijzer. Alom, een brede interesse in het thema.
Wat is datafysicalisatie?
Maar wat is datafysicalisatie was in het begin nog wel de vraag. Christine van den Horn van de Waag en Marije Kanis van het Digital Life Centre lieten het zien met een aantal voorbeelden (zie ook het Pinterest bord datafysicalisatie , het special aangemaakte Information Physicalisation bord en op Dataphys).
Datafysicalisatie draait om fysieke 3D representaties die je kunt beleven en aanraken, en gaat dus een stap verder dan datavisualisatie op plat 2D papier. Het tastbaar maken van informatie kan leiden tot meer inzicht (bijvoorbeeld hoeveel suikerklontjes er in bepaalde etenswaar zit), wat vervolgens weer kan leiden tot kritische discussie of gedragsverandering.
Zichtbaar slimmer
In het project Zichtbaar slimmer gaat het niet zo zeer om de data die op steeds grotere schaal verzameld wordt, maar uiteindelijk meer om het tastbaar en inzichtelijk maken van abstracte kennis. Denk bijvoorbeeld aan het fysicaliseren van verborgen lichaamsprocessen, luchtvervuiling, abstracte begrippen (zoals bureaucratie), het tonen van dataverkeer of de werking van verborgen sensortechnologie. Het onzichtbare tastbaar maken is hier een belangrijke drijfveer.
Aan het tastbaar maken, gaan wel een aantal stappen vooraf. Beeldjournalist Eva Hilhorst legde daarom voorafgaande de workshop uit hoe je van platte tekst naar visueel beeldend kan gaan. Betrouwbare data, informatie waar je achter staat, een goed verhaal, een duidelijk doel en een aantrekkelijke visuele vorm zijn allemaal ingrediënten die niet alleen bij 2D visualisatie, maar ook bij 3D fysicalisatie een beduidende rol voor succes kunnen zijn.
Zichtbaar slimmer heeft als doel de potentie van datafysicalisatie in het onderwijs te onderzoeken. Hiervoor wordt gezocht naar een werkend format om dit te onderwijzen. De open workshop was een mooie testcase om te verkennen wat wel en niet werkt in het educatieve proces van datafysicalisatie.
De workshop
Gedurende een uur gingen deelnemers in zes groepen vervolgens heel enthousiast aan de slag met het maken van datafysicalisaties.
Materiaal
Van tevoren waren materialen overzichtelijk ingedeeld over tafels, gegroepeerd in Etenswaren - Karton - Textiel/ Draagbaar en Agemeen knutselmateriaal dat ook tijdens eerdere datafysicalisatie workshops een succes was gebleken.
Gelet was op duurzaamheid (zoals gerecycled materiaal van laser cutters) en mogelijkheid tot ook groots kunnen bouwen (zoals touw en maxi-formaat lego blokken). Ook waren er dozen met Little Bits, toegankelijke elektronische bouwstenen zodat deelnemers de mogelijkheid hadden om interactiviteit toe te voegen.
Data, data, data
Om te zorgen dat deelnemers hun spaarzame tijd niet helemaal zouden verliezen met het zoeken naar goede en betrouwbare data, waren er van tevoren al A4tjes voorbereid met data vraagstukken. De data A4’s betroffen voornamelijk beschrijvingen in cijfers van Amsterdam, namelijk Eenzaamheid, Gezondheid, Cultuur,Toerisme, Gebruik Social Media & Technologie, Bekendmakingen cameratoezicht, Huishoudelijk afval, Milieu, Buitenlucht en Toiletten in Amsterdam. Andere thema’s voor Nederland waren Overlast, Vrachtverkeer, Omzet hooikoortsmedicatie, Mantelzorg en ook Eenzaamheid in cijfers.
De open data en informatie van CBS en OIS waren hierbij de belangrijkste bronnen. Alhoewel, niet alle data breed toegankelijk en beschikbaar is (bijvoorbeeld hondenpoepoverlast in Amsterdam), beantwoorde Rijksoverheid wel binnen 1 dag met verzoeken om data.
Data A4’s met iets meer duiding, oftewel compacte beschrijvingen van wat de cijfers inhielden, leken de deelnemers het meeste aan te slaan. Het thema eenzaamheid was het meest gekozen (3x), gevolgd door Toiletten in Amsterdam (2x) en hooikoortsmedicatie (1x). Huishoudelijk afval werd gekoppeld aan eenzaamheid in 1 groep.
Datakaartjes (A4's) voor datafysicalisatie
Data Amsterdam
De staat van de stad IV: https://www.ois.amsterdam.nl/themas/de-staat-van-de-stad-amsterdam-ix/3-gezondheid
2018 Kerncijfers Amsterdam
https://www.ois.amsterdam.nl/assets/pdfs/2018_kerncijfers.pdf
City data - Data op de kaart
https://data.amsterdam.nl/#?mpb=topografie&mpz=11&mpv=52.3731081:4.8932945&pgn=home
Verschillende beschikbare datasets van de overheid
https://data.overheid.nl
Andere (oorspronkelijke) datakaartjes http://dataphys.org/workshops/drs16/wp-content/uploads/sites/4/2016/07/cards_final.pdf
Het resultaat: 21-eeuwse vaardigheden
Er werd volop samengewerkt en het leverde interessante datafysicalisaties op, gemaakt van verschillende materialen. Het hele proces leidde vooral tot veel leuke en kritische discussie en zelfs oplossingen.
Daarbij heeft het ook weer interessante data opgeleverd voor het onderzoek van Zichtbaar slimmer. Er zijn vragenlijsten gecirculeerd die door 17 deelnemers voor en na het datafysicalisatie proces zijn ingevuld. De resultaten worden nog preciezer geanalyseerd, maar tot nu toe lijkt het datafysicalisatie een positieve invloed op 21-eeuwse vaardigheden te hebben. Een mooi resultaat!
Vragen van deelnemers
Aan het einde van de workshop, leken de workshop deelnemers een duidelijker idee te hebben van datafysicalisatie: “Vooraf wist ik niet wat het precies inhield, maar na de presentaties geen vragen meer.”
Op de vraag wat voor vragen deelnemers hadden als het gaat om het werken met datafysicalisaties leefden wel nog onderstaande interessante vragen.
Praktische aanpak
Voor het beantwoorden van deze vraag bleek er veel behoefte aan het zien van voorbeelden.
- Op welke manier kan je het aanpakken?
- Wat is een sprekende vorm om iets duidelijk te maken. Hoe doen anderen dat?
- Wat werkt wel/wat werkt niet?
- Hoe is het toepasbaar in de maatschappij?
Aanpak met anderen
- Hoe kan ik samen met anderen nieuwe manieren van datafysicalisatie ontdekken?
- Lukt het altijd om data te fysicaliseren van “anderen” die niet het proces hebben meegemaakt?
Verantwoording & Impact
- Hoe zorg je dat de data en de fysicalisatie blijven “matchen”?
- Wanneer kan het misgaan? Wanneer is het mislukt?
- Leidt het maken van datafysicalisaties tot gedragsveranderingen?
- Het kost (misschien) meer tijd dan tekst of grafisch, maar weegt de impact daartegen op?
Wordt vervolgd!