Bevindingen bewonersparticipatie en het Digitale Huis voor het project Digitale Vertrouwens Infrastructuur
26-07-2021
In dit nieuwsitem delen we onze laatste bevindingen vanuit de eerste fase van het project Digitale Vertrouwens Infrastructuur (DVI) dat gaat om een voorziening voor het veilig en verantwoord delen van data. We bespreken de eerste inventarisatie, de demonstrator en bewonersparticipatie, op basis van onder andere de design sprints, expert meetings en met name onze recente bewonersbijeenkomst.
Het digitale huis, persoonlijke data delen op een veilige manier
Vanuit de noodzaak tot een voorziening voor het veilig en verantwoord kunnen delen van data door bewoners, werd al jaren geleden door Alliander geïnvesteerd in de ontwikkeling van het digitale huis. Er waren diverse toepassingssituaties uitgewerkt waarvoor dit meerwaarde zou hebben, zoals in de context van veiligheid. Een inventarisatie via Facebook destijds wees uit dat mensen het zinvol vinden om hulpdiensten, in geval van een incident, van specifieke informatie te voorzien. In 2020 en 2021 hebben hierop verdiepende interviews plaatsgevonden met individuele bewoners, variërend van jonge gezinnen met kinderen, tot mensen met een fysieke/medische beperking en een ouder echtpaar (>80). In een bijlage van de hier op Gitlab gepubliceerde rapportage over bewonersparticipatie is een inventarisatie van opgehaalde functionaliteit en randvoorwaarden opgenomen.
Demonstratie van de werking van de Digitale Vertrouwens Infrastructuur
De afgelopen maanden is gewerkt aan een demonstrator om de werking van de Digitale Vertrouwensinfrastructuur (DVI) aan te tonen, deze is mede gebaseerd op de situatie (use case) waarbij bewoners specifieke informatie ter beschikking kunnen stellen aan de brandweer wanneer er brand is in hun woning. Het digitale huis is het onderdeel van de DVI (bouwblok) voor het decentraal registreren van toestemmingen.
Bewonersparticipatie
Parallel aan de bouw van de demonstrator is onderzoek gedaan naar hoe bewoners het beste betrokken kunnen worden wanneer de use case in een volgende fase daadwerkelijk verder als interactief prototype op de DVI doorontwikkeld wordt. De resultaten uit dit onderzoek zijn hier gedeeld. Vervolgens is ervoor gekozen om met een kleine diverse, maar wel digibewuste groep bewoners een verdieping op de use case te doen, vanuit de veronderstelling dat hun kritische kijk op digitale oplossingen en wat nodig is voor vertrouwen, belangrijke bredere inzichten kan geven voor een eventuele volgende fase.
Uitkomsten bewonersbijeenkomst
Eind juni was er een afsluitende bijeenkomst om aan de hand van demonstrator gezamenlijk te brainstormen over de DVI en het vervolg. Hoewel het een kleine groep betrof en geen steekproef van voldoende omvang, delen we hier wel het resultaat. De uitkomsten waren zowel leerzaam als verrassend, in het bijzonder als het ging om het realiseren van een generieke oplossing. Hierbij ging het vooral om:
- Haalbaarheid
Een generieke oplossing voor het delen van data bij incidenten werd niet haalbaar geacht omdat het verwachtingen schept aan zowel de zijde van de hulpdiensten als de bewoners die niet waargemaakt kunnen worden.
Je kunt niet alle scenario’s van te voren bedenken en in uitputtende lijsten verwerken. Lange lijsten geven de schijn van compleetheid en zijn bovendien lastig in het kader van gebruikersvriendelijkheid. Je kunt open vragen stellen als “Wat vindt u belangrijk dat wij weten?” maar dit is een complexe vraag die iedereen op zijn eigen manier zal invullen.
Daarnaast geeft de brandweer aan dat zij niet alle informatie ook daadwerkelijk willen hebben. Enerzijds om een informatie overload te voorkomen in de paar minuten dat ze zich kunnen voorbereiden, maar ook omdat het de verwachting bij de bewoner kan scheppen dat de brandweer rekening kan houden met de betreffende informatie.
- Accuraatheid van informatie
Het is onduidelijk wat bepaalde informatie zegt over de werkelijkheid op dat moment. Er kunnen bijvoorbeeld x personen ingeschreven staan, maar wie er daadwerkelijk thuis is, kan afwijken (en misschien doen ze net aan vakantieverhuur?)
- Wenselijkheid
Vanuit het inbedden van publieke waarden, zoals inclusie, is eerder al benadrukt dat er tevens een alternatieve fysieke (analoge, zoals papieren) oplossing zou moeten zijn, ook als fallback scenario. Door een aanwezige werd ook gevraagd: “is dit nou de oplossing voor het vroegere lijstje naast de deur”. En verder: “Sluit het niet mensen uit en maakt het de situatie niet onnodig complex?”
De verwachting werd tevens uitgesproken dat een papieren formulier, dat in de brievenbus of bij een rookmelder zit als je die koopt, waarschijnlijk sneller ingevuld zal worden dan een app waar mensen op geattendeerd moeten worden en die ze vervolgens moeten downloaden en invullen.
Dat wil niet zeggen dat men geen toegevoegde waarde zag. Aanwezigheid van gasflessen en trapliften bleek duidelijk belangrijke informatie te zijn voor hulpdiensten en de bereidwilligheid om deze informatie te delen lijkt ook groot.
Geadviseerd werd om te starten met een specifieke, kleinere doelgroep voor wie dit zeer relevant en wenselijk is. Bijvoorbeeld mensen met een lichamelijke beperking, die niet zelfstandig (zonder lift) uit hun woning kunnen komen. Eén van de deelnemers werkt ook bij Clientenbelang die de belangen van deze doelgroep behartigt. Hij gaf aanvullend mee dat mensen die ergens in beperkt zijn/worden, toch al vaak meer privacy inleveren dan gemiddeld. Voor deze doelgroep zou de DVI een oplossing zijn die meer regie op gegevens (autonomie) geeft en privacy waarborgt.
Een ander aspect dat benadrukt werd, en ook aansluit bij eerdere inventarisaties, is dat (buurt) bewoners zelf ook graag bericht krijgen (zoals push berichten) dat er iets aan de hand is, zodat ze kunnen reageren met actuele informatie en/of kunnen ondersteunen. Ook hier kan met de DVI in worden voorzien.
Zoals ook al in ons onderzoek naar het betrekken van bewoners naar boven kwam, zijn gezamenlijke bijeenkomsten met mensen van diverse achtergronden -inclusief minder digi-vaardig- cruciaal voor het opdoen van nieuwe inzichten. Helaas zijn we hier de afgelopen periode in beperkt door Covid, ook al hebben we wel andere digitale manieren voor participatie gevonden. De hier beschreven afsluitende bijeenkomst vond ook online plaats. Dit had wel tot gevolg dat een van de aanwezigen, ondanks dat ze al eerder met video-conferencing software gewerkt had, beperkt werd in de participatie omdat de techniek niet helemaal voor haar meewerkte.
Afsluiting
Ter afsluiting van deze fase die gericht was op het realiseren van een demonstrator, heeft de bijeenkomst voldoende inzichten en aanknopingspunten gegeven voor een vervolg.
Allereerst de casus waarbij bewoners met een lichamelijke beperking gefaciliteerd worden om op veilige verantwoorde manier data te delen met hulpdiensten.
Daarnaast kwam in een nagesprek met Digital life van de Hogeschool van Amsterdam naar voren dat een groeiende groep senioren, die langer zelfstandig thuis blijven wonen, in het kader van hun fysieke veiligheid steeds vaker digitale (sensor)oplossingen aangereikt krijgen voor in hun woning. Door de risico's die datadelen met zich meebrengt, kan dit ten koste gaan van digitale veiligheid. De DVI kan ervoor zorgen dat de mensen die deze voorzieningen nodig vinden ook beschermd worden in de context van digitale veiligheid.